Zillah Bowes
Am Zillah
Mae Zillah yn artist a gwneuthurwr ffilmiau
amlddisgyblaethol gydag ymarfer mewn cyfryngau lens, barddoniaeth, gosodiadau a cherflunio. Mae ei gwaith yn aml yn archwilio’r berthynas rhwng yr unigolyn a’r amgylchedd naturiol.
Gosod a pherfformio Green Dark (2022). (Ailgyfeiriad oddi wrth Polly Thomas)
Green Dark
Yn ystod ei chyfnod preswyl yng Nghwm Elan, fe ddatblygodd Zillah ei chyfres o luniau golau leuad Green Dark, a aeth ymlaen i’w cwblhau dros gyfnod estynedig gyda chymorth Cyngor Celfyddydau Cymru. Am Green Dark mae hi’n ysgrifennu:
“Mae golau leuad yn caniatáu i mi arafu ac i brofi curiad brau bywyd planhigion a’r dirwedd sy’n eu cynnal. Ymgais yw Green Dark i drosglwyddo fy mhrofiadau yn ac oddi mewn i Ystâd Elan i ffurf delweddau. Fy nymuniad yw i’r lluniau hyn
fod yn lais i fywydau planhigion gan adleisio’r curiad am nad ydynt yn gallu gwneud eu hunain, am nad ydynt yn gofyn am ddim. Rwy’n cael fy nhywys gan amrywiaeth sanctaidd bywydau’r anifeiliaid sy’n cael eu cynnal gan fywydau
planhigion ac mewn perygl o gael eu colli.
Mae’r un dirwedd yn cynnwys ac yn cynnal cymuned o bobl unigryw a hanesyddol, gyda’u hymarferion o ffermio ar dir agored, o ffermydd gyda thenantiaid, sy’n eu gwreiddio trwy eu hynafiaid gyda pherthnasedd parhaus. Mae Green Dark yn cynnig gofod – heb dywyllwch na golau – i archwilio bywyd planhigion a dynol, a’r trawsnewidiad rhyngddynt, yng anghysuron dyfodol hinsawdd ansicr.”
Cwm yr Esgob (tirwedd yng ngolau’r lleuad) o’r gyfres Green Dark (2021)
Mae Green Dark yn cynnwys ffermwyr tenantiaid Cwm Elan a Dyffryn Claerwen sy’n cadw’r defaid ar dir agored heb ffensys, fel mae eu hynafiaid wedi gwneud ers cenedlaethau. Maent yn casglu’r defaid gyda’u cymdogion, weithiau ar gefn
ceffyl, gan ffurfio cymuned glos ac yn pasio i lawr ffordd draddodiadol o fyw. Mae Brexit, pryderon economaidd ac amgylcheddol, gan gynnwys colli bioamrywiaeth ac argyfwng hinsawdd, yn creu ansicrwydd i ffermwyr ucheldir Cymru yn y dyfodol. Efallai bod aelodau’r gymuned hon sy’n dechrau ar eu bywyd gwaith yn wynebu newidiadau mawr. Yn sylweddol, mae nifer o fenywod ifanc yn y genhedlaeth newydd.
Rhagolwyd rhywfaint o waith Green Dark yn Arddangosfa Haf yr Academi Frenhinol y Celfyddydau, ac yna fe’i ddilynwyd gan arddangosfa deithiol Llywodraeth Cymru a Ffotogallery Many Voices. Yna fe ddangoswyd Green Dark fel arddangosfa unigol yn Ffotogallery gan gynnwys ffotograffiaeth, barddoniaeth, sain a chyfryngau ychwanegol, ac mae ar gael i’w weld fel taith rithwir.
Arddangoswyd Green Dark ymhellach ac fe enillodd nifer o wobrau gan gynnwys Gwobr Delwedd Unigol y British Journal of Photography International Photography. Daeth i feddiant Amgueddfa Genedlaethol Cymru trwy’r Eisteddfod Genedlaethol ar gyfer ei harddangosfa barhaol.
Aeth Zillah ymlaen i ddatblygu gosodiad digidol Green Dark yn g39 ar gyfnod preswyl Jerwood Arts UNITe, lle perfformiodd hi hefyd barddoniaeth a ysgrifenwyd yng ngolau’r lleuad.
Elinor ‘Rhiwnant’ ac Alice (portread yng ngolau’r lleuad) o’r gyfres Green Dark (2021)
Staying / Aros Mae
Ar ôl ei chyfnod preswyl, fe ysgrifennodd a chyfarwyddodd Zillah y ffilm ffuglen Staying / Aros Mae a leolwyd yng Nghwm Elan a Dyffryn Claerwen, a oedd yn cynnwys aelodau o’r gymuned leol. Yn serennu oedd yr actor a enillodd BAFTA a chantores 9Bach Lisa Jên Brown, ac mae am fenyw o’r ddinas sy’n cael cysylltiad byr ond sy’n newid bywyd gyda ffermwr a’r dirwedd.
Dangoswyd Staying/ Aros Mae yn fyd eang mewn dros ugain o wyliau gan gynnwys Palm Springs ShortFest, ac fe enillodd nifer o wobrau gan gynnwys Gwobr y Grand Jury yn yr Ŵyl Ffilm Premiers Plans Angers a Sylw Arbennig yng Ngŵyl Encounters Film.
Mewnblannu rhaghysbyseb ar gyfer Staying / Aros Mae:
Fe ellir gweld Staying / Aros Mae ar BBCiPlayer. Mae rhagor o wybodaeth am y ffilm a chyfweliadau â Zillah ar gael arDirector’s Notes, Encounters a Ffilm Cymru Wales.
Cynhyrchwyd Staying / Aros Mae gan Jack Thomas-O’Brien yn Sixteen Films trwy Ffilm Cymru Wales a chynllun Beacons BFI Networks mewn cysylltiad â BBC Cymru Wales.
Llun llonydd o Staying / Aros Mae (2020)
instagram @zillahbowes X/Twitter @zillahbowes
(2021). Print C-type, 62 x 87 x 4 cm.
S