Croeso i ddiweddariad y mis hwn ar yr hyn sydd i’w weld yn yr wybren ym mis Chwefror.
Ym Mharc Awyr Dywyll Ryngwladol Cwm Elan, mae hi’n tywyllu tua 6.58pm ar ddechrau’r mis ac am 7.44pm erbyn y diwedd.
Golygfa awyr gyfan o’r cytserau o 10pm ym mis Chwefror o in-the-sky.org
Yn wynebu’r de am 10pm, byddwch chi’n gweld cytserau’r Efeilliaid, y Cranc a’r Canis Major. Mae’r Orïon nerthol a chytserau eraill y gaeaf sef y Cerbydwr, y Tarw, a’r Lepus yn symud i’r de-orllewin gan greu lle i gytserau gwanwn y Llew, y Forwyn a’r Boötes wrth iddynt godi yn y dwyrain. Mae’r Arth Fawr yn codi’n uwch i awyr y nos yn hwyr yn y gaeaf/gwanwyn hyd nes iddo gyrraedd yr anterth yn ystod mis Mawrth ac Ebrill.
Digwydd y Lleuad Lawn ar 12fed Chwefror a’r Lleuad Newydd ar 28 Chwefror.
Cytser y Mis
Bob mis, byddwn yn rhoi sylw i gytser a’r fethodoleg y tu ôl iddo. Mae 88 o gytserau a gydnabyddir gan IAU yn awyr y nos a tua 36 sydd i’w gweld yn hemisffer y gogledd. Gyda dyfodiad gwyddoniaeth, meddwl yn gritigol a rhesymegol, a mwy o ffocws ar y byd arsylladwy, nid ydym yn defnyddio awyr y nos i gynorthwyo’r calendr ffermio, ar gyfer llywio neu gyfleu gwerthoedd cymdeithasol neu grefyddol. Mae rhai o enwau’r 88 o gytserau a gydnabyddir gan IAU yn filoedd o flynyddoedd oed. Felly, ewch allan i weld a allwch chi adnabod y cytserau hyn. Yr amser gorau i weld pob cytser y byddwn yn rhoi sylw iddynt yw tua 90 munud ar ôl machlud.
Ym methodoleg Groegaidd, cynrychiola’r cytser hwn yr efeilliaid Castor a Pollux, nad oedd modd eu gwahanu ac fe’u galwyd yn ‘Dioscuri’, sy’n golygu ‘meibion Sews’. Yn yr un modd â’r holl ffigurau ym Methodoleg Groegaidd, roeddynt yn enwog am eu cryfder mawr a’u sgiliau niferus. Gwyddom iddynt ddod yng nghwmni Jason a’r Argonawtiaid ar ei fordaith enwog i chwilio am y Cnu Euraid. Un diwrnod, lladdwyd Castor mewn brwydr. Gofynnodd Pollux, nad oedd modd ei gysuro yn dilyn marwolaeth ei annwyl frawd, i Sews wneud Castor yn anfarwol. Caniataodd Sews ei gais ar un amod: y byddai Pollux hefyd yn dod yn anfarwol a bod y brodyr yn treulio hanner eu hamser ar y ddaear a’r hanner arall yn y nefoedd. Cytunodd Pollux i hyn a gosododd Sews nhw yn y sêr.
Gweler Chwe Phlaned mewn Un Noson
Manteisiwch ar y cyfle i ganfod pob un o’r chwe phlaned ym mhythefnos cyntaf mis Chwefror.
Ar ddechrau’r mis, pan fydd tywyllwch yn taro, mae Sadwrn i’w weld yn isel yn y Gorllewin, ac yna Gwener lachar iawn. Gorwedd Neifion yn agos at Wener ac mae Wranws mewn safle da yn y de, wrth ymyl Iau yng nghytser y Tarw, gyda’r Cytser Sêr Pleaides rhyngddynt.
Mae Mawrth yn cwblhau’r orymdaith wybrennol, sydd wedi’i gosod yng nghytser yr Efeilliaid.
Mae Sadwrn, Iau a Mawrth i’w gweld i’r llygaid heb gymorth ond mae angen telesgop, amynedd ac awyr dywyll i weld cewri rhew Wranws a Neifion. Er bod y ddwy tua phedair gwaith yn fwy na’r Ddaear, maen nhw’n gorwedd 2.8 biliwn a 4.5 biliwn km o’r Ddaear!
Trwy delesgop, bydd Wranws yn ymddangos fel pelen sefydlog o laswyrdd a’r Neifion llawer mwy heriol fel pigiad pin tebyg i seren o las.
I gwblhau’r goron driphlyg o weld yr holl blanedau yng Nghysawd yr Haul, bydd Mercwri yn codi yn y gorllewin yn y nos tuag at ddiwedd y mis a daw’n amlycach fel gwrthrych nos o wythnos ddiwethaf Chwefror, gan gyrraedd estyniad dwyreiniol mwyaf ar 9 Mawrth.
Cytser Bwcl Esgid (M35)
Right ascension: 06h 08m 54.0s
Declination: +24° 20′ 00″
Mae Messier 35, sy’n cael ei alw’n fwy cyffredin yn Gytser Bwcl Esgid, yn gytser agored o sêr sydd wedi’i leoli ar ‘droed’ chwith un o’r efeilliaid yng nghytser yr Efeilliaid. Gorwedd 2,970 o flynyddoedd golau i ffwrdd ac mae tua maint y Lleuad lawn o’n safbwynt maes golwg.
I’w ganfod gyda’ch ysbienddrych, edrychwch am 1 Geminorum, neu droed chwith Castor a sganiwch eich ysbienddrych yn araf tua’r dwyrain os na allwch ei weld o fewn eich maes golwg.
Cafodd ei ddarganfod yn gyntaf ym 1745 gan y seryddwr o’r Swistir Philippe Loys de Chéseaux, a gyflawnodd gymaint yn ei fywyd byr, gan gynnwys ysgrifennu llyfrau ar ei arsylwadau a’i ddarganfyddiadau o gomedau a nifylau. Bu farw yn 33 oed.
Nifwl Llew (NGC 2392)
RA 7h 29m 11s | Dec +20° 54′ 42″
Yr Almaenwr William Herschel, seryddwr a chyfansoddwr medrus a ddarganfu NGC 2392 yn 1787. Yn gryno, roedd yn gyfarwydd am iddo ddarganfod planed Wranws a’i lleuadau, damcaniaethu am gyfansoddiad nifylau ac wedi sefydlu seryddiaeth serol, fe wnaeth hefyd gatalogio dros 2500 o wrthrychau wybrennol a 9,000 o sêr, ymhlith llawer o lwyddiannau eraill.
Gorwedd NGC 2392, a elwir yn Nifwl y Llew neu Nifwl Wyneb Clown, 6500 o flynyddoedd golau oddi wrth gytser yr Efeilliaid ac mae’n nifwl planedol.
Digwydd nifwl planedol pan fydd seren mas isel, hen yn dechrau colli tanwydd; gan ehangu i gewri coch a bwrw heibio’i haenau allanol. Wrth i’r craidd gyfyngu, mae pelydredd yn cael ei ryddhau dros dro, gan ïoneiddio’r haenau allanol hynny a pheri iddynt oleuo. Rhagwelir y bydd ein haul ein hunain yn marw’r ffordd hon; gan ei bod o fas gweddol isel. Bydd sêr sydd 8 gwaith mas ein Haul yn gorffen eu bywydau yn fwy dramatig; gan ffrwydro fel uwchnofa ac yn ffurfio nifwl – mae hyd yn oed sêr mwy yn cwympo i dwll du.
Credyd: ASA, ESA, Andrew Fruchter (STScI), a’r tîm ERO (STScI + ST-ECF)
Trwy delesgop bach, mae’n debyg i ben wedi’i amgylchynu gan fwng golau niwlog. Gallai telesgop mwy ddatgelu awgrym bychan o ffilamentau.
Credyd: Michael Vlasov o Deep Sky Watch
