Croeso i’r rhifyn Mawrth o Lygaid ar yr Awyr Nos lle rydyn ni’n dweud wrthych chi beth i edrych amdano yn ystod y mis hwn.
Mae’r tywyllwch yn disgyn tua 7.45pm ar ddechrau’r mis a 9.50pm ar y diwedd. Mae hyn oherwydd bod Amser Haf Prydain yn dechrau am 11.59 ar 31 Mawrth.
Am 10pm, y cytserau sy’n flaenllaw yn awyr y nos yn ystod mis Mawrth yw Canser y Cranc sy’n uniongyrchol i’r de. Mae Leo’r Llew ychydig i’r dwyrain o Ganser, gyda Virgo y Forwyn yn dilyn yn ei le. Boötes y bugailn gyda’r seren llachar Arcturus yn gorwedd yn y dwyrain. Mae cytserau ‘gaeaf’ Orion, Taurus y Tarw ac Andromeda yn symud i’r gorllewin; y tro olaf i fwynhau’r rhain yw cyn 31 Mawrth cyn i’r clociau ddisgyn ymlaen.
Mae’r Lleuad Newydd yn digwydd ar 10 Mawrth a’r Lleuad Lawn ar 25 Mawrth.
Y Planedau ym mis Mawrth
Bydd Mercur ar ei elongasiwn dwyreiniol mwyaf ar 24 Mawrth ar oddeutu 19 gradd angular o’r Haul. Mae’r pellter uchaf hwn ar hyn o bryd yn galluogi’r gwyliwr i weld y blaned gyda’r llygad heb gymorth yn gymharol uchel yn yr awyr ar ôl machlud haul tan 8.15pm pan fydd yn gosod yn y Gorllewin.
Mae Iau yn dal i’w weld ar ôl iddi dywyllu ym mis Mawrth, gan osod am 11pm ddechrau’r mis a gosod tua 10.20pm ar y diwedd.
Nid yw’r amodau gwylio yn ddelfrydol ar gyfer y blaned Gwener y mis hwn gan ei fod yn eistedd yn isel ar y gorwel dwyreiniol llachar yn y bore.
Ni fydd Sadwrn a Mawrth i’w gweld y mis hwn.
Ar 13 Mawrth, bydd yna gysylltiad rhwng y Lleuad a Iau Cilgant Cwyro – byddwch yn gallu gweld y ddau wrthrych yn dod i’r amlwg wrth i’r awyr dywyllu. Yn ystod cyfnos, efallai y gwelwch Earthshine hefyd – golau’r haul a fwriwyd gan wyneb y ddaear ar wyneb y lleuad heb ei oleuo.
Golau Sidydd
Cadwch lygad am y Golau Sidydd anhygoel, a welir mewn ardaloedd awyr dywyll fel Parc Awyr Dywyll Ryngwladol Cwm Elan ac ardaloedd gwledig i ffwrdd o lygredd golau trefi a dinasoedd. Mae’n dod i’r awyr orllewinol tua awr ar ôl machlud. Unwaith y bydd eich llygaid yn gyfarwydd â’r tywyllwch, cadwch lygad am gongl o olau yn disgleirio ar ongl o’r gorwel i fyny. Efallai y bydd yn edrych fel golau cryf, artiffisial yn cael ei disgleirio i fyny. Credir ei fod yn ffenomen naturiol a achosir gan falurion o gomedau a llwch o wrthdrawiadau asteroid yng Nghysawd yr Haul a gellir ei weld yn ystod diwedd mis Chwefror, a thrwy gydol misoedd Mawrth ac Ebrill.
Defnyddiwch eich telesgopau i ddarganfod dau glystyrau globular a galaeth ddiddorol yng nghytser Coma Berenices, a fydd mewn sefyllfa dda yn awyr y nos am hanner nos. Mae’r sêr yn Coma Berenices yn eithaf pylu ac yn anodd dod o hyd felly bydd angen awyr drefol/gwledig arnoch i ddod o hyd iddi. Dewch o hyd i’r ‘marc cwestiwn yn ôl’ sy’n cynrychioli pennaeth balch Leo ac edrychwch yn uniongyrchol tua’r dwyrain ar gyfer y seren ddisglair Arcturus, sydd yng nghytser Boötes. Mae angen llygaid wedi’u haddasu’n dywyll i weld y tair seren ddisglair sy’n ffurfio’r asterism siâp ongl sgwâr sy’n ffurfio Coma Berenices.
Sylwch, mae’r ffotograffau a gyhoeddir isod yn cael eu tynnu gyda chamerâu sensitif i olau trwy delesgopau ac nid yw’n cynrychioli’r hyn y byddwch chi’n ei weld.
Messier 3
RA |13h 42m 11.62s
Dec | +28° 22′ 38.2″
Mae Messier 3 yn glwstwr globular ac yn cystadlu ag ysblander y Clwstwr Hercules Mawr (M13) mwy poblogaidd. Mae’n edrych yn ysblennydd trwy delesgopau o agorfa 8 modfedd ac uwch ac mae’n hawdd credu bod y clwstwr hwn yn cynnwys dros hanner miliwn syfrdanol o sêr. Wedi’i leoli 34,000 o flynyddoedd golau o’r Ddaear, gellir gweld y gwrthrych hwn hefyd gyda ysbienddrych.
Messier 53
RA | 13h 12m 55.25s
Dec | +18° 10′ 05.4″
Mae Messier 53 yn ail glwstwr globular yn Coma Berenices, wedi’i leoli 58,000 o flynyddoedd golau i ffwrdd, gan ei wneud yn un o’r clystyrau globular mwyaf pell ar y Ddaear. Mae’r clwstwr hwn yn cynnwys hyd at 500,000 o sêr. Nid yw’n ymddangos fel y manylir mewn telesgopau oherwydd ei bellter.
Messier 64 – ‘Black Eye Galaxy’
RA | 12h 56.7m
Dec | +21° 41´
Mae’r Galaxy Black Eye (M64) yng nghanol Coma Berenices ac mae’n 24 miliwn o flynyddoedd golau i ffwrdd o’r Ddaear. Mae hwn yn wrthrych y gellir ei astudio mewn telesgopau llai ac mae’n ddiddorol oherwydd ei ymddygiad anarferol: mae rhanbarthau allanol yr alaeth yn cylchdroi i’r cyfeiriad arall o’i graidd. Nid yw’r rheswm dros y ffenomen hon yn gwbl hysbys, ond mae arbenigwyr yn dyfalu y gallai fod wedi bod o ganlyniad i alaeth lai yn uno â M64. Rhwng rhanbarthau mewnol ac allanol yr alaeth hon mae ardal o ffurfio sêr gweithredol.
O dan awyr dywyll ac amodau arsylwi gwych, gellir gweld y lôn lwch dywyll trwy delesgopau o agorfa pedair modfedd ac uwch. Bydd telesgopau mwy yn datgelu halo allanol yr alaeth.
