Ni fydd y nosweithiau yn ystod mis Gorffennaf yn ddigon tywyll ar gyfer gwrthrychau yn yr wybren bell megis nifylau tan ddiwedd y mis. Fe fydd sêr-dywyllwch yn dychwelyd ar y 24ain o fis Gorffennaf yma yng Nghanolbarth Cymru rhwng 1.10 a 3.30yb – fe fydd yr amserau yn gwahaniaethu gan ddibynnu ar ble rydych chi’n byw yn y DU – ond fe fydd y Lleuad amgrwm yn atal y rhai sy’n frwdfrydig dros weld gwrthrychau’r wybren bell rhag weld y pethau pell ac aneglur tan yr 2il o fis Awst.
The constellations of Hercules, Lyra and Cygnus are well placed in the south at 10pm. The constellation of Sagittarius grazes the southern horizon, with Ophiuchus directly above and Aquila in the south-east. Eastwards, the constellations of Pegasus and Andromeda rises and in the west, Leo is all but set and Virgo lies low on the horizon. The circumpolar constellations of Cepheus, Ursa Major, Draco and Cassiopeia are well-placed. Circumpolar is a term used in Astronomy to indicate celestial objects that are above the horizon at all times.
Fe fydd Lleuad Newydd yn digwydd ar y 5ed o Orffennaf a’r Lleuad Lawn yn digwydd ar y 14eg o Orffennaf.
Cymylau Noctilwsaidd
Mae cymylau noctiliwsaidd yn parhau i ymddangos yn ystod y mis hwn – credir y byddant ar eu hanterth y tymor hwn tua’r ail wythnos ym mis Gorffennaf pan fydd yr arddangosfa ar ei gorau. Fe ddylent ddechrau ymddangos pan fydd yr sêr mwyaf llachar yn ymddangos yn yr wybren ar ôl iddi fachlud – peidiwch ag anghofio am oriau mân y bore hefyd – tua 90 – 120 o funudau cyn iddi wawrio.
Yn ystod oriau mân y bore ar y 3ydd o Orffennaf, fe fydd ciliad y lleuad gilgant yn symud yn agos 4.6 gradd heibio’r Blaned Iau. Fe fydd y Blaned Iau yn codi yng ngorwel y gogledd-ddwyrain tua 3yb. Edrychwch am y blaned coch Mawrth wedi’i lleoli i’r dwyrain o’r Lleuad ac os yw’n ddigon tywyll, ceisiwch ddod o hyd i Glwstwr Seren Pleiades sydd ychydig i’r de-ddwyrain o’r Lleuad.
Ar y 24ain o Orffennaf, fe fydd y Lleuad yn codi gyda’r Blaned Sadwrn yn y de-ddwyrain tua 11.15yh.
Clwstwr Sêr Agored NGC 6940
RA | 20h 34m 26s
Dec | +28° 17′ 00″
Ar gyfer y rhai sy’n defnyddio ysbienddrych, mae NGC 6940 yn glwstwr o sêr agored y gellir ei weld yng nghytser Vulpecula.
Mae wedi’i lleoli 2500 o flynyddoedd golau i ffwrdd, ac mae’n cynnwys clwstwr llac o dua 100 o sêr ar ffurf hirgrwn – mewn wybren fwy tywyll fe all bron ymddangos yn niwlog gyda gwasgariad o sêr mwy llachar.
Llun Di Roberto Mura – Opera propria, CC BY-SA3.0,
Y Dwbl Dwbl
Ger cytser Telyn Arthur mae yna seren sy’n llawn syndod. Mae Epsilon Lyrae (Lyrae) yn ymddangos fel seren unigol i’r llygad noeth.
Ceisiwch edrych arni trwy’ch ysbienddrych – ac mae Epsilon Lyrae yn sydyn yn rhannu’n ddwy.
Os oes gennych delesgop ag agorfa 60mm neu’n uwch, rydym yn eich argymell i ddefnyddio sylladur 100 x chwyddhad er mwyn gweld y ddwy seren yn rhannu eto i bedair seren, sy’n cael eu dal at ei gilydd gan ddisgyrchiant! Mae pumed seren yn y grŵp hwn, a ddarganfyddwyd mor ddiweddar a 1985 gan ddefnyddio techneg a elwir ‘speckle interferometry’.
Cytser y Mis – Telyn Arthur
Cytser bach, hafaidd yw Telyn Arthur ac mae i’w weld yn y DU yn ystod rhan fwyaf o’r flwyddyn. Fodd bynnaf, yr amser gorau i’w weld pan mae yn y lleoliad gorau yn yr wybren, yw rhwng mis Mehefin a mis Hydref.
Yn gyffredinol, mae’n debyg i offeryn cerdd hynafol a elwir yn delyn, ac mae gwahanol mythau a chwedlau ar draws y byd amdani.
Yn chwedlau Groegaidd, mae Telyn Arthur yn cynrychioli telyn fach y bardd Orffews. Fe ddysgodd Apollo ef i’w chwarae ac fe greuodd cerddoriaeth mor brydferth, roedd hyd yn oed y creigiau dan deimlad. Fe’i ddefnyddiodd ar long Argonaught er mwyn boddi allan sŵn hudolus galwadau’r Sirens wrth iddynt hwylio heibio. Fe’i chwaraeodd hefyd wedi marwolaeth ei wraig Eurydice, yn y gobaith y byddai’r duwiau yn ei glywed. Fe wnaethant, ac wrth i dduwiau’r isfyd Hades a Persephone glywed ei gerddoriaeth fe wnaethant gytuno i ddychwelyd ei wraig i fyd y byw. Roedd un amod – nid oedd i edrych yn ôl tan iddo adael yr isfyd. Yn anffodus, fe edrychodd yn ôl, ac fe wnaeth ei wraig a oedd yn cyd-gerdded gydag ef, ddiflannu. O’r diwedd bu farw Orffews ar ôl iddo gael ei erlid gan y Thracian Maenads a thaflwyd ei delyn fach i’r afon. Fe anfonodd Sews ei eryr i’w hadennill, ac fe’i rhoddwyd yn yr wybren.
Mae hyd yn oed chwedl Gymreig hynafol am ddyn o’r enw Morgan a oedd yn dwlu ar ei lais ei hun gan berfformio pryd bynnag y gallai, er yn anfantais i’w gymdogion. Y broblem oedd, nid oedd yn gerddorol iawn ac roedd y seiniau a gynhyrchodd yn arteithiol. Un diwrnod aeth bardd heibio, a oedd yn beirniadu ei ganu. Ychydig yn ddiweddarach, aeth tri teithiwr blinedig heibio, ac fe wnaeth Morgan, a oedd yn ddyn hael, estyn lletygarwch iddynt. Yr hyn na wyddai, oedd bod y tri teithiwr mewn gwirionedd yn bobl o wlad gyfrinol y Tylwyth Teg a oedd yn ddiolchgar am ei garedigrwydd gan roi telyn aur hudol i Morgan. Fe drawsnewidiwyd ei gerddoriaeth gymaint fel daeth pobl o bell ac agos i wrando ar y canu bendigedig a’r alawon hyfryd. Fe achosodd y cerddoriaeth i bobl i ddawnsio am oriau. Roedd y bardd a wnaeth unwaith ei feirniadu yn chwilfrydig a daeth i wrando ar Morgan yn perfformio. Fodd bynnaf, roedd Morgan eisiau dial ar y bardd gan ddefnyddio’r delyn yn ei erbyn, gan achosi’r bardd i ddawnsio’n orffwyll heb ball nes i esgyrn ei goesau dorri. Roedd y tylwyth teg, a rhoddodd y delyn iddo, yn ddig gyda Morgan gan gymryd y delyn oddi wrtho a’i rhoi yn yr wybren, fel na ellid ei defnyddio byth eto i niweidio neb.
